Polonia w USA Pokaż wszystkie »

“Unsound Festival New York zawłaszcza sprytnie wybrany, amorficzny obszar: strefę w wirtualnej Europie (wraz z Europą Wschodnią i Skandynawią), gdzie elektronika, artystyczne eksperymenty multimedialne, precyzja muzyki kameralnej, punkowa impulsywność i taneczne beaty objawiają się wśród chmur noise’u… estetyka festiwalu: ultranowoczesna, pełna aluzji, niemożliwa do zaszufladkowania”- Jon Pareles, New York Times o pierwszej edycji Unsound Festival New York, 5 lutego 2010.

Brawurowy i śmiały Unsound Festival New York jest amerykańską edycją festiwalu muzyki niezależnej Unsound, który odbywa się co roku w Krakowie (już po raz dwunasty). W roku 2013 Unsound po raz pierwszy pojawił się w Adelaide w Australii (w ramach Adelaide Festival) i w Londynie. Czwarta nowojorska edycja odbędzie się w dniach 2 – 6 kwietnia (środa – sobota) w różnych lokalizacjach na Manhattanie i Brooklynie. Organizatorami festiwalu są Fundacja Tone i Instytut Kultury Polskiej w Nowym Jorku.

Unsound Festival New York kieruje się tymi samymi zasadami, co edycja krakowska – łączy rozmaite brzmienia, które zazwyczaj trudno usłyszeć obok siebie podczas jednego wydarzenia. Od współczesnej muzyki klasycznej po niezależną muzykę klubową, od eksperymentu po czysty odbiór zmysłowy – doświadczenie, jakim jest Unsound Festival New York, stawia dźwiękowe wyzwania i poszerza horyzonty.

Artyści, którzy wystąpią w tym roku, to Oren Ambarchi (Australia), Wilhelm Bras (Polska), Suzanne Ciani (USA), copeland (Estonia), Demdike Stare (UK), DeepChord (USA), Michael England (UK), Evol (Hiszpania), Huerco S (USA), Ital & Halal (USA), Kapital (Polska), Piotr Kurek (Polska), Le Petit Garçon (Norwegia), Leisure Muffin (USA), Paal Nilssen-Love (Norwegia), Ben Manely (USA), Sean Meehan (USA), Miles (Wielka Brytania), Neotantrik (Wielka Brytania), Phill Niblock (USA), Piętnastka (Polska), Porter Ricks (Niemcy), James Rushford (Australia), muzycy z orkiestry Sinfonietta Cracovia (Polska), HakonStene (Norwegia), Stara Rzeka (Polska), Joe Talia (Australia), Vladislav Delay (Finlandia), Ben Vida (USA), Andy Votel (Wielka Brytania) i Hubert Zemler (Polska).
 
Jak zawsze, jednym z celów nowojorskiej edycji festiwalu jest zapoznanie publiczności z międzynarodowym składem artystów. Szczególnie silną reprezentację będzie mieć Polska – kraj, z którego pochodzi Unsound Festival. Dynamicznie rozwijająca się scena nad Wisłą cieszy się sporym zainteresowaniem mediów (zarówno krakowska, jak i pozostałe edycje Unsound mają w tym swój udział). Polski projekt Stara Rzeka to wschodząca gwiazda – album “Cień Chmury nad Ukrytym Polem” został uwzględniony w podsumowaniach najlepszych wydawnictw roku przez m.in. The Quietus. Subskrybenci magazynu The Wire otrzymają również kompilację najnowszej polskiej muzyki z tegorocznego festiwalu Unsound New York, przygotowaną przez Unsound wspólnie z Culture.pl. Płyta trafi do prenumeratorów wraz z kwietniowym wydaniem miesięcznika.

Wśród polskich artystów, których usłyszymy w tym roku, znajdą się muzycy ze znakomitej Sinfonietty Cracovii. Zespół w pełnym składzie wystąpił w Alice Tully Hall, wykonując “Solaris” z Benem Frostem i Danielem Bjarnasonem w 2011 roku. Tym razem, pięcioro głównych muzyków Sinfonietty wystąpi na dwóch koncertach – z Demdike Stare i z Orenem Ambarchi. Wszechstronnie uzdolniony polski perkusista Hubert Zemler pojawi się z solowym koncertem w ISSUE Project Room (partner produkcyjny festiwalu), prezentując elementy muzyki najnowszej, world music oraz improwizacji. Imponujące, abstrakcyjne, analogowo-house’owe struktury Wilhelma Brasa usłyszymy w warunkach klubowych; z kolei jedyne w swoim rodzaju dźwiękowe tkaniny Piętnastki zabrzmią w David Rubenstein Atrium w Lincoln Center w ramach cyklu bezpłatnych imprez Target® Free Thursdays. Piotr Kurek, lider Piętnastki, wystąpi następnego dnia w BAMcinématek, wykonując na żywo ścieżkę dźwiękową do “Ronda”, surrealistycznego filmu krótkometrażowego Janusza Majewskiego z 1958 roku. Uznany producent stojący za projektem Stara Rzeka zaprezentuje swoje odkrywcze połączenie black metalu, noise’u i ambientu podczas koncertu z Demdike Stare i Phillem Niblockiem. Festiwal zamknie showcase wytwórni Bocian Records w ISSUE Project Room. Wystąpią awangardowy duet Kapital, łączący muzykę akustyczną z ekstremalnie psychodelicznymi rejonami muzyki gitarowej oraz norweski mistrz freejazzowej perkusji Paal Nilssenem-Love. Polska muzyka stanowi również bazę dla projektu „Kleksploitation” Andy’ego Votela, specjalnie zamówionego przez Unsound (więcej informacji poniżej). W ten sposób docieramy do drugiego głównego celu Unsound: zamierzamy zaprezentować publiczności amerykańskiej wyjątkowe dzieła, które powstały na zamówienie festiwalu.

Unsound staje się w coraz większym stopniu laboratorium, w którym muzycy mogą eksperymentować i rozwijać kolejne przedsięwzięcia – często na większą skalę i w bardziej oryginalnej formie, niż byłoby to możliwe bez wsparcia festiwalu. Jedną z takich prac jest „Concealed” mrocznego, „okultystycznego” duetu z Manchesteru, Demdike Stare. Przekopali oni muzykę, maszyny i mity przeszłości, aby stworzyć niesamowity soundtrack na żywo do wizualizacji autorstwa Michaela Englanda (znanego ze współpracy m.in. z Autechre), zamówionych specjalnie na tę okazję. W nagraniach wideo Englanda przenika się miasto w stanie rozpadu, posępny angielski pejzaż i taniec Butoh. Demdike Stare oraz wiolonczelista i kompozytor Danny Norbury zaprosili do swego projektu muzyków smyczkowych z Sinfonietty Cracovii. Ich wspólne dzieło przywołuje szereg inspiracji, od ścieżek dźwiękowych do filmów giallo, przez wczesny hardcore rave, po amerykański noise. „Concealed” zabrzmi w sali doskonałej do prezentowania sztuki o rytualnym charakterze – w Pierwszym Kościele Unitariańskim na Brooklynie.

DJ, kompozytor i kurator, który jak sroka kolekcjonuje skarby – Andy Votel, ma wiele wspólnego z Demdike Stare, jeśli chodzi o inspiracje (od zapomnianych horrorów po awangardową muzykę elektroakustyczną), ale jego projekt powstały na zamówienie Unsound dotyczy zupełnie innej dziedziny. “Kleksploitation”, który zostanie zaprezentowany w BAMcinématek (BAM Rose Cinemas) to powstały na bazie uwielbianej przez pokolenia polskich dzieciaków trylogii przygodowej z lat 80. Kolaż obrazu, muzyki i dźwięków z filmów, które – połączone w iście wywrotowy sposób – ujawniają mroczniejszą stronę trylogii o Panu Kleksie. Całość jest niezmiernie oryginalna, niepokojąca, ale również pełna osobliwego humoru. Muzykę do filmów o Panu Kleksie stworzył pierwotnie Andrzej Korzyński, tajemniczy warszawski kompozytor, którego albumy wydobywa z zapomnienia Andy Votel, wydając je w swojej wytwórni Finders Keepers. Premiera „Kleksploitation” odbyła się na krakowskiej edycji Unsound w 2012, dzieło zostało również zaprezentowane w londyńskim Barbican w 2013 roku.

Votel jest również częścią innego projektu – co prawda nie zamówionego na potrzeby Unsound, ale debiutującego na festiwalu na specjalnym występie w David Rubenstein Atrium w Lincoln Center (w ramach Target® Free Thursdays). Jako połowa duetu Neotantrik, Votel – wspólnie z Seanem Cantym z Demdike Stare – wystąpi z „Syntezatorową Królową” (jak określił ją Los Angeles Times), innowacyjną amerykańską kompozytorką Suzanne Ciani. Nagrania Ciani odegrały znaczącą rolę w rozwoju muzyki elektronicznej w USA. Współczesna publiczność miała szansę odkryć ją na nowo m.in. dzięki kompilacji "Lixiviation, 1969-1985” oraz reedycjom, które ukazały się nakładem wytwórni Votela. To wyjątkowe, premierowe (i bezpłatne!) spotkanie bardzo zbliżonych do siebie umysłów z pewnością będzie obfitowało w liczne muzyczne niespodzianki.

Powróćmy do specjalnych projektów festiwalowych. Legendarny loft Philla Niblocka, Experimental Intermedia, który niedawno obchodził czterdziestą rocznicę swojego istnienia, będzie gościć “Damaged Particulates (undersong edition)”  - projekt jednego z najbardziej twórczych nowojorskich muzyków elektronicznych, Bena Vidy. Ta wyjątkowa kompozycja wykorzystuje częstotliwości basowe w przestrzeni, a także dotykowo – dzięki noszonym na plecach subwooferom o nazwie SubPac. Ten system o wysokiej wierności odtwarzania cicho i dyskretnie przemieszcza niskie częstotliwości w głąb ciała. Vida zauważa, że jego nowe dzieło rozpoczyna się w „punkcie, w którym przechyla się szala”, który znajduje się w „przestrzeni między wzrastaniem a opadaniem, między muzyczną reprezentacją a dźwiękową abstrakcją”.

Oczywiście – ponieważ to Unsound – trzecim komponentem festiwalu będzie najnowocześniejsza muzyka w wykonaniu licznych artystów reprezentujących najróżniejsze style. Każdy z pewnością znajdzie tu coś dla siebie. W piątkowy wieczór wystąpi jeden ze skarbów muzycznej sceny Nowego Jorku – mistrz drone i minimalizmu, 80-letni – i wciąż aktywny – kompozytor i filmowiec Phill Niblock (ur. w 1933 w Anderson w stanie Indiana). Pojawi się on, obok Demdike Stare i Starej Rzeki (co jest dosyć nietypową kombinacją) na magicznej scenie brooklyńskiego Pierwszego Kościoła Unitariańskiego. Niblockowi towarzyszyć będzie dwoje muzyków smyczkowych, zobaczymy również odnowione wersje jego nagrań filmowych. Ponad czterdziestoletnia kariera Niblocka była przedmiotem aż pięciomiesięcznej retrospektywy, która odbyła się w ubiegłym roku w Lozannie. Wydany z tej okazji katalog – książka i podwójne DVD – zatytułowany „Working Title” jest niezwykłą chronologią życia poświęconego eksperymentom. Twórczość Niblocka, co nie jest zaskakujące, wciąż jest doceniana: ostatnio otrzymał on nagrodę imienia Johna Cage’a, przyznawaną przez Foundation for Contemporary Arts.
 
W ISSUE Project Room tegoroczny festiwal otworzy intrygujące wykonanie live “Knots”, centralnej kompozycji z „Audience of One” Orena Ambarchiego, która ukazała się w 2012 roku nakładem Touch. Album określany już dzisiaj przez wielu jako współczesny klasyk pojawia się często w niespodziewanych kontekstach – ostatnio jako ścieżka dźwiękowa do instalacji Issaca Juliena w MoMA/Metro Pictures. Ambarchi to australijski multiinstrumentalista znany ze swojej współpracy z Sunn O))), Keijim Haino, Jimem O'Rourke, Christianem Fenneszem i innymi. Podczas wykonania na żywo „Knots” towarzyszyć mu będą australijscy muzycy – perkusista Joe Talia i gitarzysta  James Rushford, a także członkowie Sinfonietty Cracovii. Wykonanie „Knots” na krakowskiej edycji Unsound zostało uznane przez magazyn Electronic Beats za jedno z najlepszych wydarzeń festiwalu i „wyjątkowy koncert, w którym istotną rolę odgrywają muzycy klasyczni”. Przed Ambarchim wystąpi barceloński duet EVOL (znany z wydawnictw, które ukazały się nakładem Mego i ich własnej wytwórni Alku; duet określa swoją twórczość jako „muzykę komputerową dla chuliganów”). EVOL wykona premierowo swoje interpretacje rzadko granych na żywo, opartych na matematyce kompozycji autorstwa niemieckiej artystki konceptualnej Hanne Darboven (1941-2009).

Program klubowych nocy Unsound powstał we współpracy z najbardziej cenionymi promotorami z Brooklynu. W piątek, w ramach undergroundowego brooklyńskiego cyklu imprez Mutual Dreaming, w klubie Cameo zabrzmi muzyka inspirowana dubem. W programie znajdzie się m.in. długo oczekiwany występ solowy nieprzewidywalnej Estonki copeland (dawniej znanej jako Inga Copeland), kojarzonej z prowokacyjnym projektem Hype Williams. Na rzadkich występach gościnnych w Nowym Jorku pojawi się król dubowych i pochodnych brzmień z Detroit, Rod Modell, ze swoim DeepChord – projektem, który nieczęsto słychać po tej stronie Atlantyku. Za konsoletą dołączy do niego również niestroniący od dubowych inspiracji Huerco S, którego „Colonial Imprints” wydane w Brooklyn Software otrzymało doskonałe recenzje. Wspomniane już wcześniej, analogowe mutacje autorstwa Wilhelma Brasa domkną noc z Mutual Dreaming. Całość uzupełnią analogowe wizualizacje Aurory Halal, twórczyni Mutual Dreaming (wytwórnia o tej nazwie, która wyda nagrania Halal, ruszy tej wiosny). Ponadto brooklyński wirtuoz LEDów, Nitemind, zaprezentuje swoją świetlną instalację.

W sobotnią noc znany już ze współpracy z Unsound New York od samego początku The Bunker zaprezentuje długo oczekiwany występ na żywo fenomenalnego niemieckiego duetu dub/techno Porter Ricks (Thomas Köner / Andy Mellwig). Koncert organizowany jest we współpracy z nowojorskim oddziałem Instytutu Goethego. Porter Ricks od niedawna są ponownie w centrum zainteresowania dzięki reedycji swojego znakomitego albumu „Biokinetics” (jeśli możemy mówić o klasyce muzyki techno, to on do niej zdecydowanie należy). Płyta ukazała się pod koniec roku 2011 jako setne wydawnictwo labetu Type (pierwotnym wydawcą była wytwórnia Chain Reaction, należąca do Basic Channel). Porter Ricks przerwali swoją koncertową emeryturę na potrzeby ubiegłorocznej edycji Unsound w Krakowie, więc zaproszenie ich do Nowego Jorku było oczywistością. Tego samego wieczoru usłyszymy innego muzyka związanego z Chain Reaction, Vladislava Delaya, który nagrywa również pod pseudonimami Luomo, Sistol, Uusitalo i Conoco. Ta wyjątkowa postać muzyki elektronicznej dała się wcześniej poznać publiczności pierwszej edycji Unsound New York. Dzisiaj, po latach spędzonych w Berlinie, przeniósł swoje studio oraz dom na małą fińską wysepkę (co być może pozwala nazwać go „Tove Jansson muzyki techno”) i założył małą wytwórnię Ripatti, w której ukazują się jedynie winyle 12’’. Tych dwóch gigantów europejskiej muzyki elektronicznej skonfrontuje się z lokalnymi muzykami z Brooklynu i New Jersey. Outsider połamanego house‘u Ital (znany z dwóch świetnie przyjętych albumów wydanych w Planet Mu) dołączy do tajemniczej producentki Aurory Halal, co zaowocuje światową premierą projektu Ital&Halal. Z kolei Leisure Muffin, który dopiero co wydał swoją pierwszą 12-calówkę nakładem nowej wytwórni związanej z The Bunker, zaprezentuje swoją trudną do zaklasyfikowania muzykę – opartą na syntezatorach modularnych i zainfekowaną duchem Kosmische Musik. Miles, połowa brytyjskiego duetu Demdike Stare, który wydaje również albumy solowe, wystąpi z jedynym w swoim rodzaju setem didżejskim. W Nowym Jorku zadebiutuje Le Petit Garçon z Norwegii, którego własna odmiana Ambient Techno kojarzy ze sobą gitary rodem z shoegaze’u, syntezatorowe harmonie i kipiący bas.

Weekendowe popołudnie warto spędzić na koncertach perkusyjnych w Issue Project Room. Obok wspomnianego już wcześniej Huberta Zemlera, Hakon Stene z Norwegii wykona „Ricefall” Pissaro, a amerykańscy perkusiści Sean Meehan i Ben Manely, związani ze sceną nowojorską od lat 80., będą improwizować. W Issue Project Room usłyszymy również australijskich eksperymentatorów – Jamesa Rushforda i Joego Talię, tym razem bez Orena Ambarchiego. Ich występ w ramach showcase’u wytwórni Bocian Records obejmie smyczki, perkusję, klawisze, syntezatory i urządzenia do nagrywania. Muzycy znani z niedawno wydanego albumu „Manhunter” przemawiają podobnym językiem dźwięku, co spektralizm, musique concrete, improwizacja, awangarda i kolaż.

Będzie to wyjątkowe, pełne wydarzeń pięć dni w Nowym Jorku.