Nauka i technika Pokaż wszystkie »

Najpiękniejsze okazy żółtego topazu – kamienia słońca, królów i magów – znajdowano na wyspie ZABARGAD. Pliniusz Starszy w swojej „Naturalis historia” nazwał tę wyspę TOPAZOS z uwagi na rozbitków, którzy znaleźli na niej ów minerał. Nazwano go topazas. Określenie to oznacza: poszukiwany, znaleziony.

Wyspa ta związana jest z wieloma legendami. Jedna z nich głosi, że jej mieszkańcy mieli wyłączne prawo do zbierania słonecznych kamieni. Powiadano, że w nocy cudnie lśniły słonecznym blaskiem. Inna legenda mówi o piratach ukrywających się na wyspie Morza Czerwonego – Citys, którzy właśnie tam znaleźli ten żółty kamień i nadali mu miano: poszukiwany – znaleziony.

Dawniej wszystkie kamienie barwy żółtej określano mianem topazu. Obecnie wiemy, że minerał ten występuje w kilku kolorach. Najcenniejszy jest topaz barwy złocisto-żółtej i bursztynowo-złotej. Następnie kamienie o zabarwieniu różowym, niebieskim, zielonym, bezbarwne, czerwone (b. rzadko), fioletowe i wreszcie na końcu cenowej listy plasują się topazy dymne. Chociaż niektóre barwy poprawiane są przez ingerencję człowieka, topaz pozostaje niezaprzeczalnie pięknym kamieniem z powodu czystości, wspaniałego blasku i dużej twardości (poz. 8 w skali Mohsa) – pod tym względem ustępuje tylko diamentom i korundom (rubin, szafir).

Topaz to kolejny cud martwej natury. To kamień królewski o barwie złotego wina, która kojarzyła się od zawsze ze złotym blaskiem korony i dworskich klejnotów. Dawniej zdobił ludzi wysoko urodzonych, przystrajał insygnia królewskie, korony, berła, rękojeści białej broni, naczynia liturgiczne i wiele innych przedmiotów codziennego użytku. Stał się więc symbolem przepychu i bogactwa. W dzisiejszej dobie jest lubianym i docenianym kamieniem dostępnym dla ogółu osób ceniących piękną i jednocześnie delikatną biżuterię, która z racji urody samego topazu należy do wyjątkowo eleganckiej i jest noszona na każdą okazję.

Minerał ten jest wyspowym krzemianem glinu, który zawiera w sobie fluor, inkluzje ciekłe i gazowe, najczęściej z ciekłego dwutlenku węgla. Jego nazwa pochodzi z sanskrytu. Topas w tłumaczeniu znaczy ogień. Obecnie naturalny topaz poddaje się obróbce termicznej (470⁰C), uzyskując kamienie pod wspólną nazwą topazów mistycznych, o fantastycznej barwie i blasku.

Występuje w Brazylii, na Uralu, Syberii, Cejlonie, Madagaskarze, w południowo-zachodniej Afryce, Rodezji, Nigerii, Japonii, Australii, na Tasmanii, w USA, a także w Polsce na Dolnym Śląsku, w Karkonoszach i w Górach Izerskich (Kamień koło Mirska).

W XVIII stuleciu najbardziej znanym złożem topazu był Schneckenstein (Niemcy) w Górach Kruszczowych. Dwudziestoczterometrowe urwisko dostarczało przepięknych żółtych kryształów, z których w najpiękniejsze 485 sztuk oprawiono angielską koronę królewską. Urwisko to do dnia dzisiejszego jest wyjątkowo uroczym rezerwatem przyrody. Z kolei norweskie złoża słyną z wielkich kryształów o wadze ok. 80 kg. Chociaż kryształy wielkości głowy ludzkiej w różnych złożach nie są rzadkością, warto jednak przypomnieć, że w 1965 roku na Ukrainie znaleziony został stukilogramowy topaz.

Słynne topazy to duża grupa kryształów o masie ok. 60 kg, znajdująca się w Brytyjskim Muzeum Historii Naturalnej. Do tego zbioru należą również piękny, ciemnoniebieski kryształ o masie 3,6 kg, o wymiarach 18x13x5 cm oraz olbrzymi, bezbarwny topaz o wadze ok. 13 kg – obydwa pochodzą z Brazylii. Za najokazalszy w zbiorach uchodzi nieprzeźroczysty topaz pochodzący z Setersdalen w Norwegii, o wadze 62 kg.

Największe zainteresowanie budzi jednak znaleziony w XVII stuleciu słynny, bezbarwny, o silnym ogniu topaz Braganza o masie 1680 karatów. Była weń oprawiona portugalska korona, a on sam uchodził do niedawna za największy diament. Obecnie uważa się, że jest to bezbarwny topaz o silnej luminescencji.

W tradycji ezoterycznej przepiękny, złocisty topaz to kamień Merkurego – posłańca bogów, mistrza dialektyki, opiekuna prawników. Już starożytni wierzyli, że ciepła barwa topazu w cudowny sposób wpływa na koncentrację myśli, słowom daje siłę wyrazu i moc przekonywania. Zalecano, by pierścień z topazem noszony był przez trybunów, adwokatów i ludzi pióra.

Dziś uważa się, że topaz, wspomagając pracę płuc, zapobiega przeziębieniom i gruźlicy, łagodzi stresy i chroni przed niebezpieczeństwem, wnosząc do życia światło.

Według horoskopu Majów planetą topazu jest Merkury – patron Panny i Bliźniąt, który symbolizuje młodość i życie, promieniując wokół zarażającą energią witalną. Taką energię skupiają w sobie kamienie przypisane Merkuremu, a są to: żółty szafir, topaz, cytryn, kwarcowe „tygrysie oko” i żółty agat. Te kamienne amulety służą także znakom Panny i Bliźniąt. Topaz jest kamieniem listopada i talizmanem dla osób urodzonych w środę. Jako kamień urodzinowy dodatkowo sprzyja w sposób szczególny, gdyż wibracjom jego przypisuje się doskonałe samopoczucie, spokój wewnętrzny i ożywczą siłę witalną.

Topaz jako antidotum działa pozytywnie na umysł i ośrodek koncentracji mózgu. Jego tajemna siła ujawnia się przed burzą, gdyż silnie naładowana atmosfera powoduje dodatkowe elektryzowanie się kamienia. Amulet z topazu włożony pod poduszkę uspakaja nerwy i energetyzuje ciało podczas snu. Sam kamień może służyć jako talizman zapewniający silną wolę i inne królewskie przymioty. Topaz wpływa przede wszystkim na przenikliwość umysłu. Osoby, które urodziły się w jego znaku, mają też charakteryzować się niezwykłą urodą.

Zwróćmy uwagę na królewski kamień, którego niepodważalna uroda przez stulecia nieprzerwanie zachwyca i zdobi. Przepiękny topaz działa wspaniale na nasze poczucie piękna w słoneczny dzień, a w nocy sprawia, że mamy błogi i ożywczy sen.

Topaz Braganza

Poprzez wieki podziwiany jako diament urodziwy

pięknem błyszczał B(a)raganza,

jako pierwszy, najpiękniejszy, dla królewiąt przeznaczony,

osadzony w monarszej koronie... ogniem mamił,

westchnień był przyczyną, lecz okazał się topazem.

Komu ufać, komu dać dziś wiarę, czy to prawda, czy bonanza*?

Albo rubin, ten Timura, czy też księcia Edwardesa,

podziwiane całe lata jako rubiny, okazały się spinelami czerwonymi.

Te klejnoty wieki zachwycały, choć straciły zawyżoną wartość,

pozostały nadal piękne, podziwiane za przecudną

i dziewiczą barwę... dziś zmieniły nie urodę – tylko nazwę.

 

*bonanza – jako żyła złota, w przenośni – szczęście.

 

Literatura:

K. Nassau, The origins of colour in minerals, USA Kansas.

W. Heflik, Gemologia.

R. Liddicoat, Handbook of Gem Identification, Santa Monica.

L. Natkaniec, Nowa Antykwa, Kraków 1996.