Obłęd lekomanii
Betty Ford, pierwsza dama Stanów Zjednoczonych, urodziła się w Chicago w średnio zamożnej rodzinie w 1918 roku. Jako młoda dziewczyna była tancerką, zanim poślubiła świeżo przybyłego z frontów II Wojny Światowej Geralda Forda. Wtedy nie wiedziała, że właśnie wybrała życie żony polityka, która musi świeci na salonach, wychowując jednocześnie czwórkę dzieci i próbując znaleźć trochę czasu na własne zainteresowania. Polityczne życie stało się dla niej nie do zniesienia i Betty znalazła ukojenie w alkoholu i lekach. Była pierwszą osobą, która otwarcie mówiła o swoim uzależnieniu i dała świadectwo niebezpiecznego potencjału uzależnienia od leków uspokajających, psychotropowych, antydepresyjnych i przeciwbólowych. W roku 1982 Betty Ford ufundowała w Kalifornii zamkniętą klinikę leczenia uzależnień swojego imienia.
Lekomania, czyli uzależnienie od leków jest największym i najszybciej rosnącym problemem w Stanach Zjednoczonych. Uzależnienie od środków przeciwbólowych zabija tysiące Amerykanów każdego roku. Według ekspertów to największa i częściowo nierozpoznawalna epidemia, która zabiera około 26 000 ludzkich istnień każdego roku. Liczba śmiertelnych przedawkowań opiatów (m.in. kodeina i morfina, handlowa nazwa – Vicodin, Norco, Hydrocodone, Oxycontin) zwiększyła się trzykrotnie od 1999 do 2006 roku. Lekomania charakteryzuje się przymusem stałego lub okresowego zażywania leku, w celu uniknięcia nieprzyjemnych doznań związanych z jego brakiem. Niebezpieczeństwo uzależniania się od leków polega między innymi na tym, że w miarę rozwoju uzależnienia chory musi przyjmować coraz większe dawki dla otrzymania pożądanego efektu. Nasila to niebezpieczeństwo przedawkowania i wystąpienia działań niepożądanych, aż do zatrucia i wręcz śmierci.
Lekomania najczęściej obejmuje leki przeciwbólowe, nasenne, euforyzujące, przeciwzapalne i przeczyszczające. Niekiedy nadużywane są leki hormonalne, przykładowo stosowanie hormonów tarczycy na odchudzanie; środki dopingujące, stosowane w olbrzymich dawkach przez sportowców szukających sposobu na poprawę swoich wyników (anaboliki, sterydy, środki moczopędne, witamina B12, preparaty krwiopochodne, itd).
Dla osoby uzależnionej od leków bardzo przykre są objawy po odstawieniu leku. Często aby im przeciwdziałać, uzależniony podejmuje szereg działań, nie zawsze zgodnych z prawem. Zazwyczaj są to ciągłe próby zapewnienia sobie zapasowych recept; kontakty z wieloma lekarzami; unikanie specjalisty, który podejrzewa lub próbuje ingerować w uzależnienie. Następuje również pogłębienie się depresji, objawów somatycznych i lęku, gdy otrzymanie kolejnych recept się opóźnia lub jest niemożliwe. Chory wycofuje się z wcześniejszych zajęć, zainteresowań i grona przyjaciół, często też spożywa alkohol w celu wzmocnienia działania leku.
Gdy leki są stosowane zbyt długo i w ilościach przekraczających dawki terapeutyczne, może dojść do osiągnięcia poziomu dawek toksycznych, z objawami narastającego zatrucia organizmu. Wówczas lekomania przyjmuje formę najbardziej niebezpiecznej toksykomanii. W ostatnich latach XX i początkach XXI wieku wielu sławnych ludzi straciło życie z powodu nadużywaniu leków:
Marilyn Monroe
Znaleziono ją martwą 5 sierpnia 1962 roku, wczesnym rankiem w jej domu w Los Angeles. Raport toksykologiczny wykazał duże ilości barbituratów (Nembutal i Chloral Hydrate) w organizmie. Jako oficjalną przyczynę śmierci podano zatrucie lub prawdopodobne samobójstwo, ale wielu ludzi wierzyło, że śmierć była spowodowana przypadkowym przedawkowaniem.
Jimi Hendrix
Znany amerykański gitarzysta został znaleziony martwy 18 września 1970 roku w pokoju hotelowym swojej dziewczyny w Londynie, chociaż niektórzy twierdzą, że zmarł w karetce wiozącej go do szpitala. Oficjalną przyczyną śmierci było udławienie wymiocinami w trakcie upojenia barbituratami. Hendrix miał zażyć środki nasenne swojej dziewczyny, chociaż niektórzy sugerowali samobójstwo. Miał 27 lat.
Bruce Lee
Znany mistrz kung fu i aktor zmarł 20 lipca 1973 roku, w wieku 32 lat, na opuchliznę mózgu spowodowaną alergiczną reakcją na środek przeciwbólowy, który otrzymał od koleżanki w celu uśmierzenia bólu głowy.
Elvis Presley
Powszechnie przyjętą przyczyną śmierci była arytmia serca, ale uważa się, że to leki zabiły króla rock 'n' rolla 16 sierpnia 1977 roku, w wieku 42 lat. W jego organizmie znaleziono 14 różnych leków – od środków przeciwbólowych, przez nasenne i uspokajające. Późniejsze śledztwo wykazało, że piosenkarz miał przepisane od 5 000 do 10 000 różnych leków na 8 miesięcy przed śmiercią. Jego lekarz, Dr. George Nichopoulos powiedział: „Elvis czuł, że przepisywane przez lekarza leki nie piętnują tak, jak kupowane na ulicy narkotyki”.
Margaux Hemingway
42-letnia modelka i aktorka została znaleziona po przedawkowaniu Phenobarbitalu w swoim apartamencie w Santa Monica 1 lipca 1996 roku. Mówiono, że popełniła samobójstwo na dzień przed 35. rocznicą samobójstwa swojego dziadka, Ernesta Hemingwaya.
Anna Nicole Smith
Kontrowersyjna modelka została znaleziona w hotelu na Florydzie 8 lutego 2007 roku, w wieku 39 lat. W jej ciele wykryto 11 różnych leków, począwszy od środków nasennych, po uspokajające. Oficjalna przyczyna śmierci: śmiertelna kombinacja leków. Zaledwie 5 miesięcy wcześniej jej 20-letni syn, Daniel, zmarł od przedawkowania środków antydepresyjnych i methadonu.
Heath Ledger
Australijski aktor zmarł nagle 6 lutego 2008 roku w swoim apartamencie w Nowym Jorku w wieku 28 lat. Autopsja wykazała obecność sześciu różnych leków w jego organizmie: przeciwbólowych – hydrocodone i oxycontin oraz nasennych/uspokajających – Temazepam, Diazepam, Xanax i Doxylamine.
Amerykański król popu Michael Jackson zmarł 25 czerwca 2009 roku w wieku 50 lat. Przyczyną śmierci był przedawkowanie Propofolu przepisywanego nieustannie i bez ograniczeń przez opłaconego lekarza.
Kilka miesięcy temu świat obiegła wiadomość o śmierci Whitney Houston, którą znaleziono martwą w wannie w hotelu Beverly Hilton, 11 lutego 2012 roku, na kilka godzin przez rozdaniem nagród Grammy. Miała 48 lat. Raport toksykologiczny wykazał w jej ciele obecność kokainy, marihuany i środków uspokajających (Xanax, Flerexil) oraz antyhistaminowych (Benadryl).
Jak już wspomniałam, uzależnienie dotyczy bardzo wielu leków, nie tylko psychoaktywnych. Najczęściej są to pochodne opium, psychostymulanty, preparaty uspokajające, antydepresyjne i nasenne, substancje przeciwgrypowe, przeciwzapalne, przeciwbólowe, a nawet przeczyszczające. Poniżej bardziej szczegółowo opiszę najważniejsze z nich.
Benzodiazepiny są grupą leków o działaniu przeciwlękowym, uspokajającym, nasennym, przeciwdrgawkowym oraz zmniejszających tonus mięśniowy. Wprowadzono je do lecznictwa na początku lat 60-tych XX wieku. Pierwszy na rynku pojawił się lek zsyntetyzowany w roku 1957 przez absolwenta Uniwersytetu Jagiellońskiego, Leona Sternbacha, pod nazwą handlową Librium. Następny z tej grupy, Diazepam, pojawił się w na rynku medycznym w 1962 roku, a po nim szereg innych farmaceutyków z grupy benzodiazepin. Do najpopularniejszych należą: Lorafen, Bromazepam, Relanium, Lorazepan, Xanax, Klonazepam, Diazepam, Rohypnol. Benzodiazepiny, a zwłaszcza Rohypnol, są coraz częściej wykorzystywane są do działań przestępczych, szczególnie na tle seksualnym. Aktywna substancja w nim zawarta o nazwie lunitrazepam, wykorzystywana jest w medycynie, w celu wywołania snu, a także stosowana przed operacją chirurgiczną do redukcji lęku i oszołomienia pacjenta. Efekt działania Rohypnolu zależy od ilości podanej substancji. Stan po jego zażyciu zazwyczaj przypomina odurzenie alkoholowe, a w większych ilościach powoduje utratę samokontroli. Osoba, która go przyjęła staje się bezbronna, natomiast okres działania (kilka godzin) objęty jest często całkowitą niepamięcią. Po 72 godzinach od zażycia nie jest już możliwy do wykrycia w organizmie. Długotrwałe stosowanie benzodiazepin prowadzi do powstania zależności fizycznej. Spośród leków z tej grupy najsilniej zależność wywodują silnie działające benzodiazepiny o krótkim, ale szybkim działaniu (np. Xanax, Lorazepam). Klasyczny zespół abstynencyjny pojawia się zwykle 48 godzin po odstawieniu benzodiazepin. Nagłe odstawienie silnie działających benzodiazepin może spowodować śmierć.
Leki pobudzające (psychostymulujące)
Nazwa obejmuje wszystkie leki o pobudzającym działaniu psychotropowym. Znanymi od dawna i tradycyjnie w tym celu używanymi substancjami są: kofeina, kardiazol, kwas glutaminowy i strychnina. Współcześnie większe znaczenie mają preparaty pobudzające korę mózgową i układ sympatyczny autonomicznego układu nerwowego. Najpopularniejsza jest amfetamina (Ritalin, Adderall). Początkowo była stosowana jako lek antydepresyjny, dopiero później odkryto jej narkotyczne, pobudzające i euforyzujące działanie. Obecnie jest przepisywana dzieciom zdiagnozowanym z ADHD. Zatrucie ostre (po zażyciu powyżej 30 mg amfetaminy) objawia się bardzo silnym pobudzeniem, niepokojem, drgawkami, przyspieszeniem tętna, podwyższeniem ciśnienia tętniczego i temperatury ciała, dusznością, rozszerzeniem źrenic, bezsennością. Po bardzo dużych dawkach (powyżej 100 mg) powyższe objawy przechodzą w stan zupełnego wyczerpania z utratą świadomości, zwolnienia czynności serca, spadku ciśnienia krwi, porażenia zwieraczy i występowania krwiomoczu. Śmierć następuje wskutek wstrząsu lub zaburzenia pracy ośrodka oddechowego.
Psychotropy to leki przeciwpsychotyczne, blokujące receptor dopaminowy i hamujące reakcje psychotyczne. Ograniczają halucynacje i urojenia, stosowane są w lecznictwie psychiatrycznym, a także w anestezjologii i jako leki przeciwwymiotne (Seroquel, Abilify, Zyprexa, Risperdal). Szokująca jest liczba pacjentów bez żadnej diagnozy psychiatrycznej, którzy zażywają leki psychotropowe przepisane jako środki nasenne lub dla poprawy nastroju. Wielu z tych pacjentów nie ma pojęcia, że są one zaaprobowane tylko do leczenia psychozy lub schizofrenii. Skutkiem ubocznym są często choroby metaboliczne, cukrzyca i inne zagrażające życiu przypadłości. Według Reutera, 38 na 100 dzieci w systemie państwowej opieki (foster care) bez żadnych poważnych kondycji psychicznych bierze leki psychotropowe przepisywane w celu supresji „złego” zachowania.
Co zrobić, aby powstrzymać to szaleństwo? Myślę, że pacjenci muszą sami edukować się w tej materii. Temu również służy powyższy artykuł.
