Psychologia i rozwój człowieka Pokaż wszystkie »

Święta Bożego Narodzenia kojarzą się ze szczęściem rodzinnym, spełnieniem, zapachem świątecznego jadła, świeżo upieczonego ciasta, choinką i ekscytującym oczekiwaniem na ten wieczór, kiedy wszyscy spotykamy się przy jednym stole. Staramy się być lepsi, zapomnieć dawne konflikty i urazy, udawać, że nie mamy żalu.

Niekiedy nachodzą nas wspomnienia – zarówno te dobre, jak i złe. Matylda pamięta uczucie ciągłego napięcia przed świętami. Jako dziecko bała się momentu, kiedy wybuchnie awantura. To było nieuniknione. Ojciec zwykle wybuchał właśnie w wigilijny wieczór. Nie wytrzymywał napięcia. Jeśli już udało się ominąć kryzys przed kolacją, to było jeszcze oczekiwanie, co dalej przyniesie wieczór – zbyt wiele wypitego alkoholu czy jednostronnej, obraźliwej i nie tolerującej odmiennych poglądów dyskusji politycznej. Wiele rodzin stara się unikać konfliktu, bo przecież to nie po bożemu nie odzywać się do siebie w czasie świąt. Nakładamy na siebie maski uprzejmości i wzajemnej życzliwości. Ustępujemy tym, wokół których trzeba chodzić na palcach, by nie poruszyć naciągniętej struny. Zakopujemy topór wojenny.

Jednak, mimo pozornego spokoju, odczuwamy dyskomfort, ale nie bardzo wiemy, skąd on się wziął, czemu ciągle jesteśmy rozdrażnieni, poirytowani czy przygnębieni. Warto zatrzymać się na chwilę i pomyśleć o zrzuceniu maski. Sposobem na to jest wybaczenie.

Czym jest wybaczenie?

Ludziom jest trudno wybaczać, gdyż mają fałszywe wyobrażenia na ten temat – często nie rozumieją, czym jest, a czym nie jest wybaczenie. Przyjrzyjmy się zatem, na czym wybaczanie polega.

Zapomnienie

Wybaczyć nie oznacza – zapomnieć. Przeciwnie, niczego nie zapominamy. Wszelkie zdarzenia z naszego życia, także doznane krzywdy, są cennym życiowym doświadczeniem. Dzięki tym zdarzeniom ukształtowała się nasza osobowość. Jesteśmy sobą. Nie warto zapominać lekcji, jakich udziela nam życie. Także doznane krzywdy uczą nas czegoś o świecie, o innych ludziach, o nas samych. Uczą jakich sytuacji i jakich ludzi lepiej unikać, na co należy uważać, żeby uchronić się przed ponowną krzywdą. Nie warto więc niczego zapominać, gdyż w przyszłości bylibyśmy bardziej narażeni na podobne krzywdy ze strony tej samej osoby, bądź podobnych osób. Chodzi tylko o to, by pamięć o doznanej krzywdzie przestała boleć.

Zrozumienie

Zrozumienie, dlaczego ktoś cię skrzywdził, czym kierował się sprawca, może zaspokoić twoją ciekawość i być cenną lekcją na przyszłość. Niekiedy zrozumienie może też ułatwić ci wybaczenie. Ale może je też utrudnić – ludzie bowiem kierują się czasem negatywnymi intencjami, bądź robią coś złego zupełnie bezmyślnie i bezinteresownie. Wówczas świadomość tego faktu raczej nie ułatwi ci wybaczenia. Jednak zrozumienie i wybaczenie to dwie różne sprawy, które nie muszą iść w parze. Nie musisz rozumieć różnych, pokrętnych motywów z powodu, których ktoś cię skrzywdził. Możesz przebaczyć nawet wtedy, gdy nigdy nie zrozumiesz, dlaczego to zrobił.

Usprawiedliwienie

Niektóre osoby, rozumiejąc motywy sprawcy, starają się go usprawiedliwić, na siłę wynajdując okoliczności łagodzące. Matylda po latach mówi: „Moj ojciec sam był nieraz skrzywdzony i nauczył się tak funkcjonować”. Człowiek jednak ma wolną wolę i na ogół nie jest przymuszany do krzywdzenia innych. Wybaczanie nie wymaga usprawiedliwiania ani zdejmowania z kogoś jego osobistej odpowiedzialności za to, co zrobił. Są też krzywdy, dla których nie da się znaleźć żadnego, rozsądnego usprawiedliwienia i je również można wybaczyć.

Bagatelizowanie

Nie udawaj, że nic się nie stało. Wybaczenie nie polega na pomniejszaniu znaczenia krzywdy, bagatelizowaniu jej czy wręcz udawaniu przed samym sobą, że żadna krzywda nie miała miejsca. Masz prawo do bólu, rozgoryczenia, poczucia krzywdy, chodzi tylko o to, by odreagować te uczucia i pozwolić im ustąpić, by nie pozostały w tobie do końca życia. Udawanie, że nic się nie stało, może doraźnie pomóc poradzić sobie z urazą i poczuciem krzywdy, ale grozi tym, że w przyszłości ty mógłbyś w ten sam sposób krzywdzić innych ludzi, w przekonaniu, że nic złego się nie dzieje.

Zaufanie

Wybaczenie może się wiązać z ponownym zaufaniem, ale nie musi. Można wybaczyć przyjacielowi, który zrobił nam jakąś krzywdę przez nieuwagę, bez złych intencji i można zaufać mu ponownie – ale też można nie łączyć tych dwóch rzeczy. Można równie dobrze wybaczyć i nie zaufać. Niekiedy spotykamy ludzi, którzy, z różnych powodów, nie zasługują na zaufanie. Ponowne zaufanie im, gdy już się tego o nich nauczyliśmy, byłoby nierozsądne. Dlatego nie jest konieczne łączenie wybaczania z zaufaniem, gdyż są to dwie różne sprawy, które wprawdzie mogą iść w parze, ale nie muszą.

Przyjaźń

Niektóre osoby wyobrażają sobie, że wybaczenie wiąże się z koniecznością zaprzyjaźnienia z osobą, która kiedyś je skrzywdziła. Nie mają zaś ochoty na zaprzyjaźnianie się z nią, co może utrudniać im wybaczenie. Tymczasem wybaczenie nie musi mieć nic wspólnego z przyjaźnią – przyjaciele to dla nas ważne osoby, wybaczamy zaś niekiedy ludziom, którzy nigdy nie byli i być może nigdy nie staną się dla nas ważni.

Bliskość

Zdarza się, że osoby skrzywdzone przez rodziców w dzieciństwie wybaczając im, mają nadzieję na zyskanie poczucia bliskości z nimi. Niekiedy rzeczywiście się tak dzieje, zwłaszcza tam, gdzie rodzice są otwarci na bliskość z dzieckiem i sami zabiegają o nią.

Jeśli druga strona zabiega o bliskość, wyjaśnienie sobie tego, co dzieli i wybaczenie ułatwia odzyskanie bliskości. Brak wybaczenia sprawia natomiast, że bliskość jest niemożliwa. Nie oznacza to jednak, że każde wybaczenie automatycznie owocuje poczuciem bliskości z osobą, która nas skrzywdziła. Zdarza się też, że pomimo wybaczenia, bliskość nadal jest niemożliwa.

Wielu osobom wybaczenie kojarzy się z niezasłużonym prezentem dla osoby, która je skrzywdziła. Tymczasem sprawca krzywdy często wcale nie przeprosił, nie okazał skruchy i w żaden sposób nie wydaje się zainteresowany uzyskaniem wybaczenia. Inni z kolei czują się zobowiązani do wybaczenia z powodów religijnych, choć wcale nie mają na to ochoty. Można jednakże wybaczać z czysto egoistycznych pobudek – po to, żeby nam było lżej, pomimo że sprawca krzywdy nie zasłużył na wybaczenie.

Fakt, że sprawca nie zasługuje na wybaczenie, nie musi być przeszkodą. Dla osób wierzących pomocna może być świadomość, że nikt z nas nie zasługuje na wybaczenie, a mimo to Bóg oferuje je nam za nic. Jeśli On nam wybacza, choć na to nie zasługujemy, może to być dobrym powodem, by w podobny sposób spróbować wybaczać ludziom, którzy nas skrzywdzili. Wybaczając, robimy przede wszystkim prezent samym sobie.

Wybaczanie sobie i innym

Umiejętność wybaczania okazuje się bardzo potrzebna, także po to, by wybaczyć sobie własne błędy i własną niedoskonałość. Osoby, które nie wybaczają innym, z reguły nie wybaczają także samym sobie, co prowadzi do potępiania siebie i różnych form autoagresji. Niektóre osoby odkrywają, że najtrudniej im wybaczyć zło, które zrobiły sobie same, inne zaś potępiają siebie za krzywdy wyrządzone innym. Nauczywszy się wybaczać innym, łatwiej jest, w następnej kolejności, zastosować tę umiejętność wobec siebie samego.

Jak wybaczyć?

Dla niektórych święta to czas refleksji i zadumy nad tym, co można było zrobić w życiu i na co już za późno. Wybaczenie jest kwestią decyzji. Jeśli rozumiemy już, na czym polega wybaczenie, pozostaje już tylko decyzja, by to zrobić, lub przeciwnie, by tego nie robić. Nadchodzące święta mogą być zachętą do wybaczenia, by zakończyć rozliczenie z przeszłością i iść dalej.