Polska Pokaż wszystkie »

Podczas XXVI Sesji Rady Miasta Mrągowa lokalny samorząd wyróżnił Zofię Wojciechowską z Radia Wnet, współpracującą z Magazynem Polonia. Nagrodę Rady Miasta Mrągowa wręczono dziennikarce za jej osiągnięcia w dziedzinie upowszechniania i ochrony dóbr kultury.

Od kilku lat red. Zofia Wojciechowska realizuje w Radiu Wnet „Program Pomost”, mający za zadanie zacieśnianie więzi pomiędzy Macierzą a Polonią (oblicza się, że w różnych krajach na świecie, oczywiście poza Polską, mieszka ok. 20 mln Polaków). Jako animator kulturalny prowadzi od lat Archiwum Mówionej Historii, zapisując rozmowy z rodakami z Kresów Wschodnich, których gości Mrągowo (jej rodzinne miasto) na Festiwalu Kultury Kresowej.

Wszystko to Zofia Wojciechowska realizuje jako wolontariuszka. Społecznie sprowadziła do Polski siedemdziesięcioosobową grupę Polaków z Abakanu i Chakasji ze wschodniej Syberii, społecznie pełni funkcję redaktora „Kresowego Serwisu Informacyjnego”, obecnie największej internetowej gazety publikującej informacje o Polsce i życiu Polaków na Kresach Wschodnich. Współpracuje z polonijnym kwartalnikiem „Rodacy” wydawanym na Syberii, „Magazynem Polonia”, „Nowym Dziennikiem” w Nowym Jorku (USA) oraz radiem WPNA 1490. Jest również stałą uczestniczką Światowego Forum Mediów Polonijnych.

Zofia Wojciechowska tak mowi na tema przyznania jej nagrody: Moja nagroda związana jest z działalnością na rzecz przestrzegania konwencji UNESCO. Konwencja ta została przyjęta w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Polska ratyfikowała konwencję w 2011 roku. Ochrona dziedzictwa kulturowego jest nadrzędnym celem twórców i historyków, wszystkich działających w myśl zapisów Konwencji UNESCO, która została sporządzona w Paryżu dnia 17 października 2003 r.

Dziedzictwo kulturowe każdego narodu to nie tylko zabytki materialne, materialne świadectwa jego przeszłości i cuda przyrodnicze, ale również idee niematerialne, dziedzictwo niematerialne, które tworzy naszą zbiorową pamięć. Jeśli kultura materialna podtrzymuje tożsamość narodu, to z pewnością dziedzictwo duchowe tworzy ją, kształtuje, wzbogaca i pobudza do materialnego wyrażania.

Sam termin dziedzictwa niematerialnego ewoluował przez ostatnie dziesięciolecia, częściowo również dzięki opracowanym przez UNESCO instrumentom, takim jak chociażby Konwencja w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego z 2003 roku. W Polsce konwencja weszła w życie 16 sierpnia 2011 roku i stanowi obecnie jedyny akt prawa (międzynarodowego), na jakim można oprzeć budowę systemu ochrony dziedzictwa niematerialnego w naszym kraju.

Konwencja w sprawie ochrony dziedzictwa niematerialnego to rezultat długich poszukiwań UNESCO w celu wyrażenia i ochrony tego, co do tej pory wydawało się nie do uchwycenia w ramy programowe. Została przygotowana przez Organizację Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), będącą wyspecjalizowaną organizacją ONZ, i przyjęta przez jej Konferencję Generalną w Paryżu 17 października 2003 r. Weszła w życie 20 kwietnia 2006 r. Dotychczas została ratyfikowana przez 143 państwa (stan na 03.08.2012).

Do głównych celów Konwencji należą: ochrona niematerialnego dziedzictwa kulturowego; zapewnienie poszanowania niematerialnego dziedzictwa kulturowego wspólnot, grup i jednostek; wzrost, na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym, świadomości znaczenia niematerialnego dziedzictwa kulturowego oraz zapewnienie, że dziedzictwo to będzie wzajemnie doceniane; zagwarantowanie międzynarodowej współpracy.

Przyznana mi nagroda jest wyrazem moich wieloletnich działań na rzecz polskich środowisk i zawartego w nich dziedzictwa kulturowego. Ratyfikowanie przez Polskę konwencji pozwoli uratować skarby zawarte w pamięci odchodzących pokoleń. Istotą konwencji stało się określenie znaczeniowe terminu „niematerialne dziedzictwo kulturowe”. Według artykułu 2 oznacza ono:

„praktyki, wyobrażenia, przekazy, wiedzę i umiejętności – jak również związane z nimi instrumenty, przedmioty, artefakty i przestrzeń kulturową – które wspólnoty, grupy i, w niektórych przypadkach, jednostki uznają za część własnego dziedzictwa kulturowego. To niematerialne dziedzictwo kulturowe, przekazywane z pokolenia na pokolenie, jest stale odtwarzane przez wspólnoty i grupy w relacji z ich otoczeniem, oddziaływaniem przyrody i ich historią oraz zapewnia im poczucie tożsamości i ciągłości, przyczyniając się w ten sposób do wzrostu poszanowania dla różnorodności kulturowej oraz ludzkiej kreatywności”.

Wyszczególniono następujące dziedziny, w których najbardziej przejawia się dziedzictwo niematerialne: tradycje i przekazy ustne, w tym język jako nośnik niematerialnego dziedzictwa kulturowego. Ogromną rolę przywiązuje się do pokazów sztuki widowiskowej. Wszyscy wiemy, jak ważne są zwyczaje, rytuały i obrzędy świąteczne – teraz także one są przedmiotem ochrony międzynarodowego prawa.

Od wielu lat przyglądam się cudom mazurskiej przyrody, robi na mnie, jak i na każdym, olbrzymie wrażenie. Z wykształcenia jestem historykiem i dlatego też doceniam znaczenie etnobotaniki, gdzie wiedza i praktyki dotyczące przyrody łączą się z mądrością wszechświata. Ochroną objęto także umiejętności związane z rzemiosłem tradycyjnym, zaś Mazury to kraina wielu kultur i niezwykłych rękodzielników.

Konwencja definiuje nam również pojęcie ochrony dziedzictwa, przez co rozumie się środki mające na celu zapewnienie przetrwania niematerialnego dziedzictwa kulturowego, w tym jego identyfikację, dokumentację, badanie, zachowanie, zabezpieczenie, promowanie, wzmacnianie i przekazywanie, w szczególności poprzez edukację formalną i nieformalną, jak również rewitalizację różnych aspektów tego dziedzictwa.

Jest to z pewnością inne rozumienie pojęcia ochrony niż to, z którym mieliśmy do czynienia przy ochronie zabytków materialnych. Tutaj ma ona polegać między innymi na utrwaleniu dziedzictwa niematerialnego, zachowywaniu i przekazywaniu go następnym pokoleniom.

Konwencja ma charakter programowy, co oznacza generalne zobowiązanie państwa do prowadzenia działań na rzecz ochrony dziedzictwa niematerialnego. Zgodnie z jej przesłaniem ochrona powinna być realizowana na dwóch poziomach: narodowym i międzynarodowym. Dziś niezmiernie się cieszę, że dzięki mojej pracy – współpracy mojego „Programu Pomost” z „Magazynem Polonia” i innymi mediami polonijnymi – możemy o tym wszystkim przypomnieć.

Na poziomie międzynarodowym ochronę zapewniają: po pierwsze – Lista reprezentatywna niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości, po drugie – Lista niematerialnego dziedzictwa kulturowego wymagającego pilnej ochrony oraz po trzecie – Rejestr programów, projektów i działań na rzecz ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego, które najlepiej odzwierciedlają zasady i cele konwencji.