Świat Pokaż wszystkie »

Co roku od wielu lat w ostatni poniedziałek maja Amerykanie obchodzą Memorial Day – Dzień Pamięci, kiedy to oddają hołd żołnierzom amerykańskim poległym w konfliktach zbrojnych, w których uczestniczyła ich ojczyzna na przestrzeni swojej historii.

Początków obchodzenia tego święta w Ameryce należy doszukiwać się w drugiej połowie XIX wieku, po zakończeniu wojny secesyjnej. Jednakże z tradycją oddawania hołdu żołnierzom poległym na wojnie spotykamy się już w starożytności. 2400 lat temu legendarny przywódca ateński, Pericles, oddając hołd poległym bohaterom Wojny Peloponeskiej, powiedział: „Są oni nie tylko upamiętnieni przez pomniki i napisy, ale trwa również niezapisana pamięć o nich, wyryta nie na kamieniu, ale w sercach ludzi”. Przesłanie tych słów nie straciło na aktualności również dzisiaj, w dniu amerykańskiego święta Memorial Day. Można je zadedykować rzeszy blisko miliona dwustu tysięcy amerykańskich żołnierzy, którzy polegli w konfliktach zbrojnych w ciągu ostatnich czterech wieków.

Przypomnijmy statystyki strat amerykańskich żołnierzy w konfliktach zbrojnych z tego okresu:

 Amerykańskim historykom nie udało się precyzyjnie ustalić, gdzie w Ameryce po raz pierwszy zaczęto obchodzić Święto Pamięci, początkowo zwane Świętem Dekoracji – Decoration Day (dzień dekoracji grobów poległych żołnierzy), ponieważ wiele miast, zarówno w południowych, jak i północnych stanach Ameryki uważa się za miejsce, w którym zapoczątkowano obchodzenie tego święta. Najczęściej wymieniane miasta pretendujące do tego miana to: Columbus (Mississippi), Macon i Columbus (Georgia), Richmond (Virginia), Boalsburg (Pennsylvania), Carbondale (Illinois), Waterloo (New York). Sprawę miejsca „narodzin” Memorial Day w Ameryce ostatecznie przesądziła deklaracja Kongresu i prezydenta Lyndona Johnsona z maja 1966 roku, uznająca za kolebkę święta miasto Waterloo w stanie New York. Waterloo, które po raz pierwszy uczciło pamięć poległych 5 maja 1866 roku, wybrano z uwagi na odbywające się tam corocznie, obejmujące całą społeczność uroczystości. W czasie ich trwania zamykano sklepy, a mieszkańcy dekorowali groby żołnierzy kwiatami i flagami. Zwolennicy wyróżnienia Waterloo tym zaszczytem podkreślali, że obchody Święta Pamięci w innych miastach w tym czasie nie miały formalnego charakteru ani szerokiego poparcia lokalnych społeczności, względnie były wydarzeniami jednorazowymi. Podkreślano, że 5 maja 1868 roku generał John A. Logan, lider Northern Civil War Veterans (Weteranów Wojny Secesyjnej z Północy), wezwał naród do uczczenia pamięci żołnierzy poległych w wojnie secesyjnej.

Tak więc święto oficjalnie ustanowione zostało w 1868 roku na mocy rozkazu generała Johna A. Logana, początkowo jako uroczystość ku pamięci żołnierzy poległych w wojnie secesyjnej 1861-1865. Miało to być kolejnym krokiem ku pojednaniu narodu podzielonego bratobójczym konfliktem, w którym życie straciło blisko 500 tys. Amerykanów. Wojna domowa lat 1861-1865 pochłonęła więcej ofiar, niż jakikolwiek inny konflikt zbrojny w historii USA i zmusiła władze kraju do stworzenia pierwszego narodowego cmentarza. Podczas pierwszych obchodów święta Memorial Day, 30 maja 1868 roku, na Cmentarzu Narodowym w Arlington 5 tysięcy zgromadzonych tam osób ozdobiło groby 20 tysięcy żołnierzy Unii i Konfederacji kwiatami i amerykańskimi chorągiewkami. Pierwszym stanem, który oficjalnie w 1983 roku uznał Memorial Day za święto, był stan New York. Od 1890 roku święto to uznały wszystkie stany Północy. Stany Południa odrzucały je, oddając hołd swoim poległym w wojnie domowej żołnierzem w innych terminach (19 stycznia w Teksasie, 26 kwietnia w Alabamie, Georgii, Mississippi i na Florydzie, 10 maja w South Carolina, 3 czerwca w Luisianie i Tennessee).

Charakter obchodów Dnia Pamięci zmieniła diametralnie I wojna światowa. Po wojnie Stany Zjednoczone zadecydowały, że święto to będzie upamiętniało wszystkich żołnierzy, którzy zginęli podczas służby wojskowej. Przez wiele dekad Memorial Day był obchodzony zgodnie z tradycją 30 maja. 28 czerwca 1968 roku Kongres wydał ustawę (Uniform Monday Holiday Act) zmieniającą dotychczasowe przepisy dotyczące dni wolnych. Nowe prawo przesunęło święto upamiętniające poległych na ostatni poniedziałek maja oraz ustanowiło je świętem państwowym (federalnym).

Zmiany te po raz pierwszy weszły w życie w 1971 roku. Nie można wykluczyć, że z biegiem czasu przyczyniły się do pewnej deprecjacji tego święta w społeczeństwie amerykańskim. Dla wielu Amerykanów zatraciło ono swój pierwotny charakter i obecnie jest często kojarzone z początkiem lata, pierwszym dniem otwarcia publicznych basenów kąpielowych, imprezami rozrywkowymi, wyjazdami za miasto czy na plażę, spotkaniami towarzyskimi przy grillu itp. W badaniach opinii publicznej przeprowadzonych przez Instytut Gallupa tylko 28% społeczeństwa amerykańskiego znało prawdziwe znaczenie święta Memorial Day. Aby przeciwdziałać osłabianiu patriotycznych postaw, wzmacniać poczucie tożsamości narodowej, reedukować społeczeństwo i przypominać Amerykanom o właściwym znaczeniu Święta Pamięci Kongres w grudniu 2000 roku proklamował nowe prawo, podpisane następnie przez prezydenta, tzw. „The National Moment of Remembrance Act” – Narodowy Moment Pamięci. Rezolucja ta wzywa obywateli, by w ostatni poniedziałek maja o godzinie 15:00 każdy z nich zatrzymał się na chwilę, wyciszył i przypomniał sobie o tych, którzy zginęli w obronie jego kraju. Wielu patriotycznych Amerykanów uważa, że decyzja Kongresu z 1968 roku umieszczająca Święto Pamięci w obrębie trzydniowego weekendu spowodowała odwrócenie uwagi społeczeństwa od właściwego znaczenia tego święta. Organizacja „Veterans of Foreign Wars” w oficjalnym oświadczeniu wydanym w 2002 roku z okazji Dnia Pamięci podkreśliła,  że „Zmiana daty, aby stworzyć trzydniowy weekend, podważyła zasadnicze znaczenie tego święta. Nie ma wątpliwości, że to przyczyniło się w głównej mierze do nonszalanckiego obchodzenia tego dnia przez społeczeństwo”.

19 stycznia 1999 roku demokratyczny senator z Hawaii, Daniel Ken „Dan” Inouye, zgłosił w senacie projekt nowego prawa, w którym proponował przywrócenie tradycyjnej daty obchodzenia Święta Pamięci w dniu 30 maja. Do dnia dzisiejszego prawo to nie zostało rozpatrzone przez Kongres.